Waar is de demonstratievrijheid wettelijk geregeld?
Het recht op protesteren of de demonstratievrijheid vloeit voort uit artikel 9 van de Nederlandse Grondwet: “Het recht tot vergadering en betoging wordt erkend, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.” Dit recht wordt nader uiteengezet in de Wet openbare manifestaties. Het recht is tevens nauw verbonden met de in artikel 7 van de Grondwet neergelegde vrijheid van meningsuiting.
De demonstratievrijheid houdt kortgezegd in dat iedereen in het openbaar mag samenkomen om te vergaderen of te protesteren. Hiervoor hoeft geen toestemming gevraagd te worden bij de gemeente. Een vergunning is om die reden dan ook niet nodig. Wel geldt er een meldplicht: dit betekent dat gemeenten van tevoren moeten worden ingelicht over protesten. Op die manier kunnen er de nodige voorzorgsmaatregelen getroffen worden, zoals het inzetten van politie of het afzetten van bepaalde gebieden.
Het recht op demonstreren is een fundamenteel recht. Dit betekent dat de overheid zoveel mogelijk moet faciliteren om het mogelijk te maken. Dit vloeit voort uit rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Kern is daarbij dat de veiligheid van alle betrokkenen gegarandeerd wordt.
Welke beperkingen kunnen er gelden op de demonstratievrijheid?
Het recht tot protesteren is een veelomvattend recht. Dit betekent echter niet dat er geen beperkingen voor kunnen gelden. Zulke beperkingen kunnen alleen worden opgelegd voor bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden (artikel 9 Grondwet). Belangrijk is dat de inhoud van de demonstratie in beginsel geen rol mag spelen bij het opleggen van eventuele beperkingen. De burgemeesters zijn bevoegd tot het opleggen van beperkingen op het recht van protest. In crisissituaties (zoals de coronacrisis) gaat deze bevoegdheid naar de voorzitter van de veiligheidsregio.
Wat kunnen de beperkingen dan precies inhouden? Allereerst is natuurlijk de meest vergaande beperking dat de demonstratie volledig wordt verboden. De burgemeester kan deze beslissing nemen als er ernstige bedreigingen zijn voor de openbare orde of veiligheid. Hierbij is noemenswaardig dat een protest de openbare orde bijna altijd op enige manier verstoord. Dit is echter niet voldoende voor een volledig verbod. Er zijn in het verleden demonstraties verboden als er zware dreigingen van geweld waren. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen wanneer er sprake is van twee verschillende groepen van demonstraties die tegenover elkaar staan. Zelfs hierbij moeten burgemeesters terughoudend zijn met het verbieden. Geweld kan bijvoorbeeld voorkomen worden door verschillend gebieden toe te wijzen voor de demonstraties. Overigens kan een verbod niet gebaseerd worden op het niet voldoen aan de meldplicht van de demonstranten.
Een verbod is alleen gerechtvaardigd als er sprake is van “bestuurlijke overmacht”. Dit is het geval wanneer de politie niet in staat is om de veiligheid van de betrokkenen te garanderen. Wanneer deze overmachtssituatie tijdens het protest ontstaat, kan een burgemeester ook besluiten een demonstratie vroegtijdig te beëindigen.
Afgezien van een verbod kan een burgemeester ook andere beperkingen bij demonstraties opleggen. Dit kan van alles inhouden, zolang het maar gebaseerd is op een van de te beschermen belangen (zoals gezondheid of openbare orde). Een recent voorbeeld is het verbod van trekkers bij de boerendemonstraties. Een ander voorbeeld is een verbod op gezichtsbedekking tijdens een demonstratie. Het uitgangspunt blijft wel altijd dat demonstranten zo min mogelijk moeten worden beperkt bij de uitoefening van hun grondrecht.
Wat als men het niet eens is met de beperkingen op de demonstratievrijheid?
Als er beperkingen zijn opgelegd waar de belanghebbenden het niet mee eens zijn, hoeven die niet zonder meer geaccepteerd te worden. Beperkingen op het recht van protesteren zet de burgemeester in een beschikking en hiertegen kunnen rechtsmiddelen ingesteld worden. Zo is het mogelijk om de rechter te laten oordelen over de rechtmatigheid van de gegeven beperkingen. Dit gaat in de regel telkens via een kort geding, aangezien er bij demonstraties bijna altijd wel een spoedeisend belang is. Wanneer dit slaagt, kan de beperking eventueel nog voor de daadwerkelijke demonstratie opgeheven worden.
Wil je dus demonstreren en zijn er bestuurlijke beperkingen opgelegd waarmee je het niet eens bent? Laat je dan door advocaatzoeken.nl koppelen aan een advocaat die jou kan helpen met het verdedigen van jouw rechten.
Dit gebeurt er als je wordt aangehouden tijdens een protest
Wanneer je meedoet aan een protest, vormt dat natuurlijk geen rechtvaardiging voor het overtreden van regels. Zo mag er bijvoorbeeld geen geweld worden gebruikt of wapens in bezit zijn. Daarnaast mogen ook wegen niet zomaar geblokkeerd worden als dat niet van tevoren is toegestaan. Bovendien moeten de demonstranten de aanwijzingen van de politie opvolgen. Wanneer demonstranten regels strafbare feiten begaan, kan de politie ervoor kiezen om het dwangmiddel aanhouding toe te passen tegen betreffende personen.
Het aanhouden van protesteerders gebeurt echter lang niet altijd rechtmatig. Het komt voor dat vreedzame demonstranten worden aangehouden doordat de politie geen overzicht heeft in wie wat doet. Dit terwijl vreedzame demonstranten nooit zomaar aangehouden mogen worden. Ook als ze een bepaald verbod overtreden, is dit niet een op zichzelf staande aanleiding voor aanhouding.
Wat gebeurt er dan als iemand bij een protest aangehouden wordt? Dit hangt ten eerste natuurlijk af van het type strafbare feit dat er gepleegd is. In de praktijk gebeurt het wel vaak dat de politie een strafbeschikking in de vorm van een boete uitdeelt. Wanneer de persoon in kwestie deze betaalt, bekent deze in principe schuld en vervalt het recht om de beschikking bij de rechter aan te vechten. De boeren die bij het boerenprotest werden aangehouden kregen bijna allemaal zo’n strafbeschikking bijvoorbeeld. De boete bedroeg daar 390 euro. Bij ernstigere strafbare feiten kunnen natuurlijk zwaardere straffen volgen.
Wat kan je tegen de aanhouding doen?
Zoals gezegd komen veel mensen er na een aanhouding tijdens een protest vanaf met een strafbeschikking. Moet je deze gewoon betalen of valt er nog wat aan te doen?
Het valt aan te raden om een strafbeschikking niet gelijk te betalen. Wanneer je dat doet, kun je immers niet meer naar de rechter. En dat is vervelend, want ook na een strafbeschikking komt er een aantekening op het strafblad te staan.
Advies is dus: niet gelijk betalen, maar naar de rechter. Dat het aanvechten van een strafbeschikking kansrijk is, wordt bevestigd door het feit dat het bij grootschalige demonstraties lastig is om strafbaar gedrag van individuen te bewijzen. Ook het Openbaar Ministerie onderkent dit. Dit is ook een van de redenen dat er niet vaak tot vervolging wordt overgegaan na een aanhouding tijdens een demonstratie. De kans dat de rechter de strafbeschikking kwijtscheldt, is dus groot.
Voorbeeld
Raymond demonstreerde op het Malieveld tegen een nieuwe wet. Het verliep vreedzaam, tot het moment dat een kleine groep de confrontatie opzocht met de politie door stenen en vuurwerk te gooien. Raymond deed hier niet aan mee, maar stond wel in de buurt. Vervolgens werd hij met een grote groep anderen aangehouden. Hij kwam ervan af met een strafbeschikking. In dit geval doet Raymond er goed aan om dit aan te vechten bij de rechter. Het kan namelijk niet bewezen worden dat hij strafbare feiten heeft begaan.
Ben je tijdens een demonstratie aangehouden door de politie? Dan is het zeer verstandig om je te laten bijstaan door een advocaat. Die kan jou het beste helpen bij het bewijzen van je onschuld. Wanneer er zwaardere straffen worden uitgedeeld dan alleen de strafbeschikking, spreek de noodzaak van een advocaat in de strafrechtelijke procedure natuurlijk nog meer voor zich. Neem dus contact met ons op en wij koppelen je aan een gespecialiseerde advocaat strafrecht.
Wat betekent de coronacrisis voor de demonstratievrijheid?
Tijdens de coronacrisis blijven de grondrechten gewoon in stand en heeft iedereen in beginsel recht om te protesteren. Zo zijn er in deze periode meerdere demonstraties geweest. Toch heeft corona wel enige invloed op de demonstratievrijheid. Hoe zit dat?
Het feit dat demonstraties kunnen worden verboden als het een gevaar voor de gezondheid oplevert, maakt dat het tijdens de coronacrisis sneller gerechtvaardigd kan zijn om een protest te verbieden. Dit is in de afgelopen tijd dan ook meerdere malen gebeurd. Feit is dat hedendaags sneller een bestuurlijke overmachtssituatie zich voordoet, waarin de overheid de veiligheid van de deelnemers niet kan garanderen. Uitgangspunt blijft echter nog steeds dat een verbod de laatste optie is. Minder ingrijpende beperkingen kunnen ook nu worden toegepast. Voorbeelden zijn het beperken van de omvang van de demonstratie of het naleven van de anderhalve meter-maatregel.
Voorzitters van veiligheidsregio’s hebben overigens ook demonstraties verboden op grond van het samenkomstverbod in de coronanoodverordening. Dit is echter geen juiste grondslag voor een verbod.
Hoe een advocaat jouw demonstratievrijheid kan beschermen
Of je nou van plan bent om een demonstratie te organiseren, je te maken krijgt met beperkingen op de demonstratievrijheid of dat je bent aangehouden tijdens een demonstratie: een advocaat kan helpen met het behartigen van jouw belangen. Een advocaat strafrecht of bestuursrecht kan je adviseren over het organiseren van een rechtmatig protest. Zo kan jij je stem laten horen. Word je aangehouden tijdens een demonstratie? Dan is een advocaat essentieel. Deze kan helpen met het verminderen of in veel gevallen zelfs compleet kwijtschelden van de straf. Neem dus contact met ons op en wij koppelen je binnen een dag aan een ervaren advocaat.