Opgeroepen als getuige bij politie
Als jij een strafbaar feit hebt zien gebeuren, kan de politie je oproepen om een getuigenverklaring af te leggen op het bureau van wat je hebt gezien. Het is voor het onderzoek van belang om te vertellen wat je hebt gezien, maar je bent dit niet verplicht. De politie zal je getuigenverklaring op papier opschrijven en aan je voorlezen. Als je vervolgens de verklaring hebt ondertekend geef je hiermee aan dat je het eens bent met de tekst en je verklaring.
Opgeroepen als getuige bij de rechter-commissaris
De rechter-commissaris, de onderzoeksrechter die het onderzoek doet in het geval van strafzaken en betrokken is bij de opsporing, roept voorafgaande aan de terechtzitting getuigen op. Dit kan worden gedaan op verzoek van de verdachte of op verzoek van de Officier van Justitie. De Officier van Justitie zal in zo’n geval een getuige oproepen die een belastende verklaring aflegt, een getuige à charge. De verdachte roept vaak een getuige op die een gunstige verklaring aflegt voor de verdachte, een getuige à decharge. Tijdens het getuigenverhoor stelt de rechter-commissaris vragen. Vervolgens zijn de andere partijen aan de beurt om vragen te stellen. De griffier zal je verklaring opschrijven. De verklaring zal aan jou worden voorgelezen, waarna je de verklaring kan tekenen.
Horen getuigen strafzaak
In sommige gevallen zal de Officier van Justitie je oproepen voor verhoor tijdens de rechtszitting zelf. Wanneer je opgeroepen wordt als getuige in een strafrechtelijke procedure, word je opgeroepen door middel van een aangetekende brief. In deze aangetekende brief staat waar en wanneer je moet verschijnen. Wanneer je eenmaal opgeroepen bent als getuige bij de rechter, ben je verplicht te verschijnen. Tijdens de zitting mag je als getuige alleen praten over dingen die je zelf hebt gezien en niet over de conclusies die je daaruit zelf hebt getrokken. Heb je gezien dat iemand wegrende met een tasje van de buurvrouw, dan kun je niet zeggen dat hij ook degene is die het tasje uit haar handen heeft gegrepen. Je vertelt exact wat jij gezien hebt. Het is aan de rechter om hier vervolgens conclusies aan te verbinden.
Verplicht getuigen civiele procedure
Bij een civiele procedure loopt het net iets anders. Wanneer je wordt opgeroepen als getuige in een civiele procedure ontvang je een dagvaarding. In deze dagvaarding zal staan waar je wanneer wordt verwacht om als getuige te verschijnen. Je kan hierbij opgeroepen worden als getuige door de verzoeker of door de verweerder. Allereerst zal de rechter je vragen stellen als getuige. Vervolgens is het aan de partijen om vragen te stellen. Het is belangrijk om te onthouden dat je eigen mening niet van belang is. Ook in de civiele procedure vertel je alleen wat je gezien hebt. Weet je iets niet meer precies? Geef dit dan aan.
Plichten van getuigen
Voor getuigen geldt de verschijningsplicht en de spreekplicht. De verschijningsplicht houdt in dat je verplicht bent te verschijnen als je opgeroepen wordt door de rechter om te getuigen. Als je niet komt, kan de politie je tezamen met een bevel medebrenging komen ophalen. Dit kan op elk moment zijn. Als je dan alsnog besluit niet mee te werken kan je in de cel worden gezet.
Vervolgens geldt, als je dan eenmaal in de rechtbank zit, de spreekplicht. Als getuige ben je verplicht te antwoorden op vragen. Wanneer je dit niet doet kan je gegijzeld worden. Dit houdt in dat de rechter je in de gevangenis zet tot je gaat praten. Deze termijn is maximaal 30 dagen, maar kan door de rechter steeds worden verlengd. Als je besluit toch te gaan praten, maar niet de waarheid, ben je ook het haasje. Je wordt als getuige onder ede gezet, waarmee je wettelijk verplicht wordt om de waarheid te spreken. Wanneer je liegt pleeg je meineed, wat weer kan oplopen tot een gevangenisstraf als de Officier van Justitie besluit je hiervoor te vervolgen.
Kroongetuige
De kroongetuige is de bekendste getuige in de zaak. Vaker nog verwijst kroongetuige naar een getuige die zelf verdachte is, maar die bereid is voor strafvermindering een belastende verklaring af te leggen voor andere verdachten. De deal die de kroongetuige sluit voor strafvermindering wordt echter gesloten met het Openbaar Ministerie en niet met de rechter. Dit kan betekenen dat de rechter soms afziet van de deal. Een bekende kroongetuige is Fred Ros, een moordmakelaar die onder andere getuigde tegen Willem Holleeder. Het Gerechtshof heeft in zijn zaak besloten dat Fred Ros nog niet zal worden vrijgelaten, terwijl de vijftien jaar die Ros met het OM heeft afgesproken al verlopen is (bron: Trouw.nl, 2016).
Als kroongetuige spreek je vaak af met het OM dat je in een apart beschermingsprogramma komt. Iemand als Fred Ros heeft zoveel voor andere belastende verklaringen afgelegd dat hij zijn leven buiten de cel niet zeker is. Zo’n beschermingsprogramma houdt in dat het zo kan zijn dat als Fred Ros straks vrij wordt gelaten, hij er zo anders uit zal zien dat niemand hem meer zal herkennen (bron: Trouw.nl, 2016).
Anoniem getuigen strafzaak
In sommige gevallen kan het zo zijn dat getuigen ernstig worden bedreigd en daardoor niet meer durven getuigen. Voor hen kan de rechter besluiten dat de getuigenverklaring anoniem wordt gedaan. Van een ernstige bedreiging is sprake wanneer door het afleggen van je getuigenverklaring redelijkerwijs te vrezen valt voor je leven, je gezondheid of je veiligheid.
Rechten als getuige
Alles wat hiervoor verteld is in aanmerking genomen lijkt het alsof je als getuige vooral een heleboel moet en eigenlijk niet zo heel veel meer te zeggen hebt. Alsof je eigen rechten ondergesneeuwd worden. Dat is natuurlijk niet zo. Wel geldt dat als je wordt opgeroepen als getuige je altijd moet verschijnen, hier zijn geen uitzonderingen op. Op de plicht om te spreken zijn echter wel uitzonderingen. Als je bloed- of aanverwant bent van degene waar je voor moet getuigen, je bent bijvoorbeeld de vader of het kind van degene die verdachte is. Dan kun je je beroepen op je verschoningsrecht. De rechter bepaalt hoe ver dit mag gaan. In de praktijk geldt dat dit tot de tweede graad doorgaat.
Het moet gaan om een bloed- of aanverwant. Houd je er een buitenechtelijke relatie op na? Je minnares zal helaas gewoon tegen je moeten getuigen. Op deze manier kan dus al je vuile was buiten komen te hangen.
Advocaat aanwezig bij getuigenverhoor
Daarnaast geldt dat wanneer je moet getuigen maar je door je getuigenverklaring jezelf strafrechtelijk belast, je niet verder hoeft te gaan met je verklaring. Het getuigenverhoor wordt dan gestopt en je krijgt dan de mogelijkheid om een advocaat te bellen. Je hoeft dan niets meer te zeggen en je spreekplicht geldt niet meer. Tenslotte geldt dat wanneer vanuit je beroep betrouwbare informatie hebt over je cliënt, je niets daarover hoeft te zeggen. In zo’n geval geldt je spreekplicht niet en kun je blijven zwijgen. Algemene vragen moet je wel beantwoorden, over hoe je heet bijvoorbeeld.
Ben jij opgeroepen om te getuigen, maar weet je al dat je jezelf hiermee strafrechtelijk gaat belasten? Ben jij zelf het slachtoffer of durf je niet te getuigen, omdat je daarmee je eigen veiligheid op het spel zet? Klik hier voor een strafrechtadvocaat die je in deze procedure wil bijstaan.