Als patiënt komen jou een aantal rechten toe. Bijvoorbeeld het recht om je eigen zorgverlener te kiezen.

Plaats direct je vraag

Recht op informatie

Je hebt het recht om op de hoogte te zijn van jouw gezondheid en jouw situatie. Het is belangrijk dat je juist geïnformeerd bent om goed op de hoogte te zijn en toestemming te kunnen geven voor een eventuele behandeling. Daarom heb je er recht op om alle informatie te krijgen die nodig is voor een goed overwogen beslissing.

Er is een speciale wet die zich richt op de relatie tussen artsen en patiënten: de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst. Hierin staat omschreven dat jouw arts je goed moet informeren. Jouw arts moet je op de hoogte houden van:

• De diagnose, over wat jouw medische situatie volgens hem of haar is;
• Hoe de behandeling tot zover verloopt;
• Indien er verder onderzoek nodig is;
• Hoe en wanneer je uitslagen behoort te krijgen;
• Wat de risico's van jouw behandeling of het onderzoek zijn;
• Wat je zelf kunt doen om een goed resultaat van de behandeling te bereiken;
• Wanneer je eventueel moet terugkomen.

Een arts kan jou pas informeren als hij of zij begrijpt wat jouw medische situatie is. Daarom moet jij ook jouw arts informeren over wat er aan de hand is en wat jouw klachten zijn.

Als er sprake is van een noodsituatie kan het voorkomen dat jouw arts direct moet ingrijpen. Het kan dan voorkomen dat jouw arts je niet volledig kan informeren. In een noodsituatie kan de arts ook besluiten om bepaalde informatie niet te vertellen. Hij of zij zou hiervoor kunnen kiezen als de informatie voor toekomstige schade kan leiden. Maar de arts moet dit wel overlegd hebben met een andere arts. Daarnaast moet jouw arts je, op een later moment, wél informeren.

Echter, als jij liever niet alles wil weten over bijvoorbeeld je aandoening, kan je ervoor kiezen om bepaalde informatie te weigeren. Alleen als door jouw weigering gevaar ontstaat voor anderen, zal de arts jou minimaal informeren.

Gaat de informatie over een minderjarige? Als het gaat om een kind dat de leeftijd van 12 jaar nog niet heeft bereikt, informeert de arts de ouders of de wettelijke vertegenwoordiger. De wettelijke vertegenwoordiger is een ouder, een ander familielid, een gemachtigde of een mentor. Als het kind tussen de 12 en 16 jaar is, informeert de arts de patiënt zelf en ook de ouders. Vanaf 16 jaar informeert de arts alleen de patiënt zelf.

Voorbeeld
Petra heeft al langer last van bijzondere klachten. Nadat ze haar arts heeft geraadpleegd en haar op de hoogte heeft gesteld van haar medische situatie, start haar arts een onderzoek. De arts van Petra behoort haar te vertellen over de uitslag van het gehouden onderzoek en wat een geschikte behandeling zou zijn. Echter heeft Petra vanwege haar geloofsovertuiging gekozen om niets van een verdere behandeling te willen weten. Haar arts dient in principe haar verzoek te respecteren, maar door de weigering van Petra ontstaat er gevaar voor anderen. Aangezien Petra een besmettelijke ziekte heeft zal haar arts Petra toch minimaal moeten informeren.

Toestemming geven of weigeren

Als je patiënt bent bij een zorginstelling, heb je het recht om toestemming te geven en dus ook te weigeren. Als patiënt mag je de behandeling die jouw arts voorstelt afwijzen. Hierbij kan je denken aan bijvoorbeeld het niet volgen van de gegeven instructies, het weigeren van bepaalde medicijnen of het afwijzen van de diagnose.

Jouw arts moet zich houden aan jouw afwijzing, hij of zij moet je beslissing respecteren. Wel zal jouw arts je uitgebreid moeten informeren over de medische gevolgen. Als die gevolgen nadelig voor je blijken te zijn, kan je de arts daarna niet meer aansprakelijk stellen.
Als je ervoor kiest om een andere behandeling te volgen, zal jouw arts deze beslissing moeten respecteren. Maar de arts is niet verplicht om een andere behandeling uit te voeren. Als jouw arts de behandeling niet wil voortzetten, moet hij of zij je helpen om een nieuwe arts te vinden.

Als de patiënt jonger is dan 12 jaar mag deze niet zelf beslissen over zijn behandeling of medisch onderzoek. De ouders of verzorgers nemen deze beslissing voor het kind. Als de patiënt tussen de 12 en 16 jaar is, beslissen de ouders of verzorgers samen met het kind over de behandeling. De mening van de kinderen gaat bij problemen boven de mening van de ouders, omdat kinderen op deze leeftijd de situatie meestal goed overzien. Vanaf 16 jaar kunnen jongeren zelfstandig beslissen over eventuele onderzoeken en behandelingen.

Recht op een second opinion van een andere deskundige

Twijfel je aan jouw behandeling of aan de mening van jouw arts? Of wil je gewoon meer zekerheid hebben? Dan heb je de mogelijkheid om het oordeel van een andere deskundige te vragen.

Een second opinion is het vragen naar de mening van een andere arts dan de arts die jou behandelt. Als je om een verwijzing vraagt, zal de arts dit moeten voldoen. Hij kan alleen weigeren als hij zwaarwegende argumenten heeft.

Of zorgverzekeraars een second opinion vergoeden, wordt bepaald door de manier waarop het wordt geregeld. Als jouw arts je doorverwijst naar een collega, is er een grote kans dat jouw zorgverzekeraar de kosten zal vergoeden. Maar als je zelf een second opinion regelt, bestaat de kans dat niet alles wordt vergoed.

Wanneer heb je het recht op de inzage van een dossier?

Je hebt het recht om je eigen dossier in te zien. Als je ouder bent dan 12 jaar kun je hiervoor een verzoek indienen. Dit verzoek moet schriftelijk of mondeling worden ingediend bij jouw arts of zorginstelling.

Je mag het dossier van familieleden zien als je een schriftelijke machtiging hebt gekregen van het familielid. Ouders hebben ook niet altijd het recht op inzage. Als kinderen tussen de 12 en 16 jaar zijn hebben de ouders toestemming nodig van hun kinderen.

Een arts kan een verzoek weigeren als de inzage schadelijk is voor de privacy van een ander. Als er een andere reden wordt gegeven, kan alleen de rechter uitmaken of je het dossier mag inzien.

Als je de gegevens hebt ingezien maar ze blijken niet te kloppen, kan je een hulpverlener vragen dit aan te passen. Indien je wilt dat de gegevens worden vernietigd kan je hiervoor een verzoek indienen. De arts mag dit verzoek weigeren als hij denkt dat de gegevens nog nodig zijn, als de informatie van belang is voor anderen of als je gedwongen was opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Als jouw arts het verzoek accepteert, moeten de gegevens binnen 3 maanden vernietigd worden.

Rechten bij grensoverschrijdende zorg

Sommige patiënten zouden graag in een andere Lidstaat van de Europese Unie (EU) een behandeling krijgen. Dit zou voordelig kunnen zijn als er in een andere Lidstaat een kortere wachtlijst is of er een andere behandeling bestaat.

Verzekerden kunnen zich overal binnen de EU laten behandelen. Dit vloeit voort uit het principe van vrij verkeer van personen.

De basis hiervan is de Europese regelgeving. Hierbij valt te denken aan de Richtlijn betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg (2011/24/EU) en de Europese verordening 883/2004.

De richtlijn is op 25 oktober 2013 van kracht geworden. Deze richtlijn heeft tot doel om ervoor te zorgen dat grensoverschrijdende zorg in de EU veilig en van hoogwaardige kwaliteit is. Dankzij deze richtlijn hebben verzekerden bijvoorbeeld niet altijd voorafgaande toestemming nodig van hun verzekeraar - maar het blijft verstandig om je vooraf te laten informeren door jouw verzekeraar. Ook heeft deze richtlijn ervoor gezorgd dat alle EU-landen een Nationaal Contactpunt moeten instellen. Daarnaast stimuleert deze richtlijn samenwerking, door middel van bijvoorbeeld wederzijdse erkenning van recepten. De Europese verordening regelt het vrije verkeer van personen op het gebied van sociale zekerheid en medische zorg.

Behandeling in een ander EU- land

Als je je in een ander Europees land wilt laten behandelen heb je vaak toestemming nodig van jouw zorgverzekeraar. Als je dit nalaat, loop je het risico dat je de kosten zelf zal moeten betalen. Een zorgverzekeraar kan de toestemming weigeren als er geen medische noodzaak is voor een behandeling in een andere Lidstaat. Maar toestemming mag alleen geweigerd worden als er in de Nederlandse instelling tijdig een identieke doeltreffende behandeling is.

De zorgverzekeraar kan je informeren over:

• De voorwaarden die aan de toestemming verbonden zijn;
• De vergoeding van kosten; 
• Waar je rekening mee moet houden als je denkt aan een grensoverschrijdende behandeling. 

Psychiatrisch patiëntenrecht

Ben je gedwongen opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, heb je vernomen dat je gedwongen opgenomen wordt of krijgt je dwangbehandeling? Het is belangrijk dat jouw rechten goed beschermd worden. 

Voor mensen met bepaalde psychische problemen, wordt soms door anderen om opname verzocht. Dit gebeurt op grond van de Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen. Er wordt verzocht om een rechtelijke machtiging om de opname te realiseren. In zo’n situatie heb je, als potentiële patiënt, recht op bijstand van een advocaat. Die kan nagaan of een gedwongen opname noodzakelijk is.

De wet kent twee vormen van gedwongen opname: de inbewaringstelling (ibs) en rechtelijke machtiging (rm). De eerste is een spoedprocedure waarbij de rechter na de gedwongen opname kijkt of aan de voorwaarden voor een ibs is voldaan. Het is een procedure om jou, tegen je wil in, in een organisatie voor geestelijke gezondheidszorg op te nemen. Hiervoor zijn wel een aantal eisen:

• Je moet een gevaar veroorzaken voor jezelf of voor anderen; 
• Het gevaar wordt veroorzaakt voor een psychische aandoening; 
• De dreiging van het gevaar is dringend. Er kan niet worden gewacht op een uitspraak van de rechter; 
• De enige manier om het gevaar af te wenden, is een opname in een instelling; 
• Je bent niet bereid om je te laten opnemen.

De rechter doet pas een uitspraak nadat er met jou, met je advocaat en met je arts is gesproken. Je kunt na de uitspraak niet in hoger beroep, maar wel een verzoek tot opheffing indienen of cassatie (verwijzen naar cassatie) instellen.
Bij de tweede vorm, de rechtelijke machtiging, wordt er vooraf gekeken of je moet worden opgenomen. Hiervoor moet er recente geneeskundige verklaring zijn die is opgesteld door je psychiater. De volgende personen kunnen via de officier van justitie een verzoek indienen:

• Je echtgenoot of levenspartner; 
• Je ouders; 
• Je familieleden; 
• Je voogd; 
• Een curator; 
• Jijzelf. 

Voor een opname dient er van een van deze situaties sprake te zijn:

• Je veroorzaakt een gevaar voor jezelf of anderen; 
• Het gevaar wordt veroorzaakt door een psychische aandoening; 
• De enige manier om het gevaar af de wenden door een opname; 
• Je bent niet bereid om je te laten opnemen.

Een opname in een psychiatrisch ziekenhuis heeft gevolgen voor jouw positie. Je bent in je bewegingsvrijheid beperkt. Als je ongeoorloofd weg gaat uit een instelling kan je worden teruggehaald, zo nodig met hulp van de politie. Deskundigheid en betrokkenheid bij de cliënt zijn hier van aanzienlijk belang. Een van onze advocaten kan jouw helpen naar het zoeken van een oplossing die in jouw belang is.

Plaats direct je vraag