Dan is het misschien verstandig om de mogelijkheden te bespreken met een advocaat die gespecialiseerd is in het penitentiair strafrecht.

Plaats direct je vraag

Verschil penitentiair strafrecht en gewoon strafrecht

Het penitentiair strafrecht verschilt van het gewone strafrecht. Het gewone strafrecht wordt toegepast tot het moment dat een verdachte wordt bstempeld als dader en een straf opgelegd krijgt. Daarmee is de zaak afgehandeld en eindigt de toepassing van het gewone strafrecht. Als deze straf inhield dat je in het huis van bewaring, penitentiaire inrichting (gevangenis) of in een tbs instelling wordt vastgezet, dan zal vanaf het moment dat jij je daar als gedetineerde bevindt het penitentiaire strafrecht van toepassing zijn. Dit strafrecht is gericht op het beschermen van gedetineerden. Als je vervolgd bent en er is tenslotte een strafmaatregel opgelegd, dan dient deze uitgevoerd te worden. De regelgeving hieromtrent vind je in het penitentiair strafrecht.

De penitentiaire inrichting

Je hebt het nu vast al een paar keer gelezen en misschien ook al uitgesproken, maar het begrip ‘penitentiair’ wordt niet als makkelijk ervaren. Om het makkelijker voor je te maken: met een penitentiaire inrichting bedoelt men bijna altijd de gevangenis. Zelfs dit kan nog meer vereenvoudigd worden door het ‘bajes, bak, cel, nor of jilla’ te noemen.

Echter bevat het niet alleen een gevangenis. Ook het huis van bewaring, gecombineerde inrichtingen en bijzondere inrichtingen vallen onder het begrip penitentiaire inrichting.

Het huis van bewaring verschilt van een gevangenis, omdat de gedetineerden die hier vastgehouden worden geen gevangenisstraf opgelegd hebben gekregen, maar enkel hechtenis. Als iemand lang in hechtenis wordt gehouden is er bijna geen verschil met een gevangenisstraf en soms wordt iemand dan ook in een gevangenis gezet om zijn of haar hechtenis uit te zitten. Het idee achter een hechtenis is wel dat het een tijdelijke maatregel is, gebruikt om bijvoorbeeld iemand vast te zetten tijdens zijn procedure. Deze gedetineerden zijn dus vaak in afwachting van hun veroordeling of vrijspraak.

Het verschil met een gevangenis is dat een gevangenis voor veroordeelden is, dus is het een negatieve gevangenzetting. Een gedetineerde in het huis van bewaring is nog niet veroordeeld en volgens een beginsel in het Nederlands Recht is iemand onschuldig totdat schuld bewezen is. De vastzetting is dan positief ingesteld.

Echter is dit onderscheid tussen gevangenis en huis van bewaring niet altijd even duidelijk. Er bestaat immers ook een inrichting waarbij deze instellingen samen worden gevoegd. Dit wordt beschouwd, zoals al eerder genoemd, als de gecombineerde inrichting. Daarnaast viel eerder de term ‘bijzonder inrichting’. Een bekend voorbeeld hiervan is het Pieter Baan Centrum (PBC). Het Pieter Baan Centrum is ingericht met een specifieke functie: het onderzoeken van de toerekeningsvatbaarheid en recidivegevaar bij nog personen die nog niet veroordeeld zijn.

Belangenvereniging gedetineerden

De effecten van een vrijheidsbenemende maatregel zijn vaak groot. Het kan persoonlijk en financieel flink impact hebben.

Voorbeeld
Janine en Frank zijn al een aantal jaren gelukkig getrouwd. Op een doordeweekse avond wordt er aangebeld. Janine doet de deur open en ziet twee agenten staan. Op de achtergrond ziet ze een politiebusje. ‘Is uw man aanwezig?’ vraagt een van de agenten. Frank kijkt op dat moment net om het hoekje om te kijken wie er voor de deur staat. De agenten kijken om Janine heen naar Frank en verzoeken hem mee te komen naar het bureau voor een verhoor op verdenking van betrokkenheid bij de dood van Hein, een buurtbewoner. Frank staat perplex, maar gaat zonder verzet mee. Na het verhoor besluit de politie hem nog enige tijd vast te houden, omdat ze onvoldoende bewijzen hebben. Waar Frank bang voor is gebeurt: hij wordt tijdens dit proces in het huis van bewaring geplaatst.

Stel dat het proces twee jaar duurt. Frank was kostwinnaar, Janine is noodgedwongen extra gaan werken. Uiteindelijk wordt Frank vrijgesproken. Ondanks dat hij onschuldig is, zal het mogelijk zijn dat hij moeite krijgt met het vinden van een baan. Hiervoor is een belangenvereniging opgericht. Frank kan met een ervaringsdeskundige in contact worden gebracht door een belangenvereniging. Zij kunnen vrijwillig helpen met bijvoorbeeld het vinden van een baan.

De beginselenwet

De beginselenwet is een vaag begrip. Er geldt namelijk niet één specifieke beginselenwet. Voor verdachten en veroordeelden in detentie in een huis van bewaring of in een gevangenis, geldt de Penitentiaire Beginselenwet. Minderjarigen kunnen een beroep doen op de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen. De laatste categorie, tbs-gestelden, vallen onder de Beginselenwet Verpleging Ter Beschikking Gestelden. De scheiding van deze categoriën volgt uit het feit dat de aard van de strafmaatregel in alle drie de gevallen anders is. Zo wordt je als dader van ernstig misdrijf waarbij je psychische toestand een grote rol heeft gespeeld, opgenomen in een besloten instelling. Dit is een voorbeeld van een tbs-maatregel. Indien een minderjarige zich schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit, zal hij of zij vervolgt worden op grond van het jeugdstrafrecht. In elke situatie zullen andere beschermingsbepalingen voor de gedetineerde van toepassing zijn. Dat is de reden dat er drie verschillende categorieën zijn waarop drie verschillende beginselenwetten van toepassing zijn.

De beginselenwetten bepalen elk wat de mogelijkheden zijn voor rechtsbijstand. Uit elke wet blijkt dat een gedetineerde zich mag laten bijstaan door een advocaat. Dit recht is natuurlijk niet voor niets uitdrukkelijk opgenomen in de wet. Bijstand door een advocaat helpt als beschermingsbepaling. Een advocaat heeft immers ervaring, kennis en kan jouw situatie dus goed inschatten. Net als de juridische mogelijkheden om jouw toestand te verlichten. 

De procedure

In het penitentiair recht is het mogelijk om een beklag in te dienen bij de Commissie van Toezicht. Deze Commissie bevindt zich in de inrichting waarin je verblijft. Er zijn verschillende situaties die kunnen leiden tot een beklag bij de Commissie, bijvoorbeeld een beslissing van de gevangenisdirecteur over afzondering of een beperking van je bezoek- of verlofregeling. Heeft zich een dergelijke situatie voorgedaan, dan heb je zeven dagen om je beklag in te dienen.

Weet je niet precies hoe je een beklag kunt indienen of wil je advies? Dan kan een advocaat je hiermee helpen. Hij of zij zal bespreken wat je tijdens een beklagprocedure te wachten staat en wat je kunt doen nadat een beslissing in de zaak wordt genomen.

De beklagzitting zal plaatsvinden in de inrichting waarin je verblijft en enkel jij en de directeur zullen als procespartij aanwezig zijn. Jij en de directeur krijgen de gelegenheid om een moment het woord te voeren. Uiteindelijk zal er een schriftelijke uitspraak worden gedaan. Deze uitspraak zal luiden: niet-ontvankelijk, ongegrond of gegrond. Stel dat er sprake is van een gegrondverklaring, dan zal de Commissie van Toezicht een financiële compensatie moeten vaststellen.

Er kan bij een ongegrondverklaring nog binnen zeven dagen beroep ingesteld worden. Dit gebeurt bij de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming - deze uitspraak is definitief.

Kosten van een advocaat

In het penitentiair strafrecht spelen financiën vaak een belangrijke rol. Veel zaken kunnen dan ook pro deo worden afgedaan. Daarnaast zal er geen volledige gerechtelijke procedure volgen zoals bij niet-gedetineerden. De kosten zijn in het algemeen lager. Aangezien je als gedetineerde niet meestal weinig geld hebt, is de procedure en de rechtsbijstand zo ingericht dat jij je geen zorgen hoeft te maken over de kosten.

Leg direct je vraag voor aan een advocaat