Echter is een goede voorbereiding ingewikkeld als je niet weet wat je te wachten staat. Het is dus raadzaam om, op het moment dat je betrokken wordt bij een strafrechtelijke procedure, een advocaat in te schakelen.

Plaats direct je vraag

Het formeel strafrecht

Er zijn verschillende soorten strafrecht. Denk bijvoorbeeld aan penitentiair strafrecht, jeugdstrafrecht en militair strafrecht. Al deze vormen van strafrecht beschrijven welke gedragingen onder bepaalde omstandigheden strafbaar zijn. Het strafprocesrecht onderscheidt zich hiervan door te bepalen hoe en door wie onderzoek naar een strafbaar feit wordt gedaan. Het strafprocesrecht regelt min of meer de onderzoeken, procedures en biedt een houvast voor het opleggen van sancties. Je kunt dus stellen dat hiermee het formele gedeelte van het strafrecht wordt uitgeoefend.

Een dagvaarding ontvangen, wat nu?

Een procedure wordt gestart door de officier van justitie. Deze stelt een dagvaarding op met de kennis die hij van de zaak heeft. Het belang van een dagvaarding is groot vanwege de bescherming van de ontvanger (verdachte), en bovendien heeft de wetgever voorgeschreven dat de beschuldiging in concrete termen wordt neergelegd in een schriftelijk stuk: de dagvaarding. Op het moment dat je de dagvaarding ontvangt, dan kun je je voorbereiden op de verdediging. Er staan immers alle gegevens in die van belang zijn om te weten:

• De persoon van de verachte wordt aangeduid;
• De verdachte wordt opgeroepen bij een bepaalde rechter op een bepaalde plaats en op een bepaald tijdstip ter zitting te verschijnen;
• De verdachte wordt beschuldigd van een bepaald feit, toegespitst op een bepaalde delictsomschrijving; 
• De verdachte wordt geïnformeerd over bepaalde hem toekomende rechten. 

Vooral het punt waarin wordt beschreven waarvoor je als verdachte van wordt beschuldigd is van belang. Dit dient zeer duidelijk en begrijpelijk te zijn. Stel dat het volgende in de dagvaarding is beschreven:

‘… heeft zich schuldig gemaakt aan het plegen van een bankoverval en daarbij € 10.000 ,- buit heeft gemaakt’.

Dat kan misschien lijken of de verdachte nooit eerder beschuldigd is van een bankoverval. Echter als hij zich wel eerder heeft schuldig gemaakt, dan is het onduidelijk welke keer in deze dagvaarding bedoeld wordt. Daarnaast is ook onduidelijk welke bankoverval het betreft. Stel dat er op dezelfde dag een bankoverval heeft plaatsgevonden in een andere stad. Duidelijkheid verkrijg je door het vermelden van tijd en plaats, maar dit is niet altijd het geval. Het is ook mogelijk dat een strafbaar feit zo wordt beschreven dat er sprake is van innerlijke tegenstrijdigheid. Dit kan voorkomen zodra twee strafbepalingen op elkaar lijken en in de omschrijving van de ene een mix wordt gemaakt met de andere. Dit is voor de verdachte onduidelijk en dan zal de dagvaarding niet geldig zijn.

Daarnaast is het natuurlijk van belang dat er voldoende feiten worden omschreven. Enkel zeggen waarvan je verdacht wordt is niet voldoende. Je wilt ook weten waarop deze verdenking gebaseerd is. Daarnaast is nog de juridische kwestie die ook in het wetsartikel genoemd moet worden. Dit zegt jou waarschijnlijk niet zoveel, maar dit is voor een advocaat en rechter makkelijker om vanuit daar te werk te gaan.

Een advocaat is bekend met dagvaardingen. Hij kent de eisen die erin genoemd moeten zijn, hoe ze genoemd moeten zijn en kan bepalen of een dagvaarding wel geldig is. Het is dus van belang om een advocaat in te schakelen zodra je de dagvaarding ontvangen hebt. Als je hem of haar pas inschakelt op het moment van de zitting, heeft er geen voorbereiding kunnen plaatsvinden. Dit kan grote gevolgen hebben.

Hoe verloopt een strafrechtelijke procedure?

Nadat je een dagvaarding hebt ontvangen, zal op de datum die hierop vermeld staat de rechtszaak beginnen. Zodra dat je verschenen bent bij de rechtbank, zal de rechter een vaststelling doen van de identificatie. Je bent zelfs vanaf dat moment al niet gehouden om antwoord te geven. 

De procedure vangt aan met het voorleggen van de tenlastelegging, dit is een benaming voor het feit waarvan je wordt verdacht. Op grond van deze tenlastelegging zal de rechter getuigen en deskundigen horen. Dit kan ook vooraf gedaan zijn als getuigenverklaringen bij het bewijs gevoegd zijn. Indien het op zitting zal gebeuren, zullen ze hun verklaring onder belofte (zonder geloofsovertuiging) of eed (op basis van geloofsovertuiging) afleggen.

Nadat getuigen en deskundigen aan het woord zijn geweest, wordt het woord aan de verdachte gegeven. Het is voor een verdachte niet verplicht om te antwoorden op de vragen van de rechter. Indien een verdachte wel besluit om te antwoorden, dan zal dit niet onder belofte of eed zijn.

De officier van justitie is de wederpartij van de verdachte. Na de mogelijkheid voor de verdachte om het woord te nemen, zal de officier van justitie het woord nemen. Hij zal dit doen tijdens zijn requisitoir. Hierin legt hij uit waarom hij het feit bewezen acht en waarom verdachte gestraft dient te worden. Hij sluit af met een vordering of eis. Hij kan bijvoorbeeld de winst van een hennepplantage vorderen of 1 jaar gevangenisstraf eisen.

Waarschijnlijk vroeg jij je al af wat een requisitoir is, een juridische term die je in het dagelijks leven niet vaak hoort. Een advocaat weet precies wat hem te wachten staat bij een requisitoir. Er is namelijk na een requisitoir van de officier van justitie gelegenheid voor de advocaat om te reageren op de argumenten van de officier van justitie en de verklaringen van de getuigen en deskundigen. Hieruit blijkt het belang om je te laten bijstaan door een advocaat. Een advocaat is gericht op het snel interpreteren van de argumenten en verklaringen en zal hier gewichtig op kunnen reageren. Daarnaast heeft een officier van justitie ook veel ervaring in procederen. Om jouw rechtspositie te versterken en een gelijke kans te maken om tot vrijspraak of een zo laag mogelijke straf te komen, is het raadzaam om een advocaat in te schakelen die tijdens het pleidooi opkomt voor jouw belangen. Uiteindelijk mag je als verdachte altijd nog het laatste woord voeren. Hierna zal de zitting gesloten worden.

Indien de rechter voldoende informatie heeft zal uitspraak gedaan kunnen worden. Deze uitspraak kan bij minder ernstige zaken direct na de zitting worden uitgesproken. In geval van een meervoudige kamer, de complexere zaken, zal een vonnis meestal binnen veertien dagen worden uitgesproken.

De strafrechtelijke vervolging

Wanneer kun je eigenlijk vervolgd worden? Het is natuurlijk mogelijk dat jij je niet schuldig hebt gemaakt aan een strafbaar feit, maar dat de politie je wel aanhoudt op verdenking hiervan. Om vervolgd te worden is het al voldoende dat de politie een verdenking heeft dat jij je schuldig hebt gemaakt aan het gepleegde strafbare feit. Het volgende voorbeeld maakt dit duidelijk:

Arnold en Merel worden al enige tijd door de politie in de gaten gehouden. Ze zijn al twee keer opgepakt omdat ze in het bezit waren van drugs. Echter waren de hoeveelheden niet in die mate dat ze een strafbaar feit pleegden. Wel heeft de politie het gevoel dat ze zich schuldig maken aan dealen. Ze zijn voornamelijk laat op straat en hebben een vreemd netwerk van familie, vrienden en kennissen. Een paar drugsgebruikers zijn al aangehouden en zij hebben bekend dat ze de drugs van Arnold en Merel hebben gekregen. ’s Avonds rijdt de politie nog een controlerondje. In de verte zien ze Arnold en Merel praten met een onbekend persoon. Zodra dat ze de politie in hun ooghoeken zien naderen, lopen Arnold en Merel samen een andere straat. De politie vindt dit zeer verdacht. Ze springen uit de auto en houden Arnold en Merel aan. 

Het lijkt erop dat Arnold en Merel zich schuldig maakte aan het dealen van drugs. Echter is het ook mogelijk dat ze inderdaad alleen maar stonden te praten met een onbekend persoon die vroeg naar de weg. Toch is er voor de politie voldoende aanleiding om Arnold en Merel te verdenken van een redelijk vermoeden van schuld aan het strafbare feit: dealen.

Schorsen van de strafzaak

Wanneer aan de vereisten voor een vervolging, zoals bovenstaand genoemd, niet voldaan is, zal de rechter de zaak als ‘niet-ontvankelijk’ beoordelen. Echter, als blijkt dat de hindernis tijdelijk zal zijn en alsnog aan de vereisten voldaan kan worden, zal een zaak geschorst worden. De schorsing van de vervolging kan door de rechter, op verzoek van het openbaar ministerie of op verzoek van de verdachte of zijn advocaat worden uitgesproken in welk stadium van de vervolging ook. De vervolging moet echter wel al zijn begonnen en nog niet zijn geëindigd. Dit betekent dat de schorsing zowel ter terechtzitting als daarbuiten aan de orde kan komen. Het is dus mogelijk dat de rechter zich tijdens de zitting even terugtrekt en uiteindelijk besluit dat er schorsing zal plaatsvinden. Een schorsing betekent overigens niet dat je niets meer zult merken van het feit dat er een rechtszaak tegen jou loopt. Dit blijkt uit de volgende situatie:

‘Henry wordt verdacht van het in bezit hebben van wapens zonder hiervoor de vergunning te hebben. Echter blijkt tijdens de terechtzitting dat er nog geen duidelijk en overtuigend bewijs is. Een huiszoekingsbevel is te laat aangevraagd en zal pas na de terechtzitting plaatsvinden. De rechter verzoekt om de zaak te schorsen en de huiszoeking af te wachten.’

Openbaarheid van een strafzaak

In de meeste gevallen is een rechtszaak openbaar. Het immers als bepaling opgenomen in artikel 121 van de Grondwet:

‘met uitzondering van de gevallen bij de wet bepaald vinden de terechtzittingen in het openbaar plaats en houden de vonnissen de gronden in waarop zij rusten. De uitspraak geschiedt in het openbaar.’

Dit recht is in de grondwet opgenomen omdat het van belang is dat het publiek de rechterlijke macht kan controleren op bijvoorbeeld een eerlijke behandeling. Er blijkt uit het wetsartikel echter dat uitzonderingen mogelijk zijn. In de volgende situaties wordt een zaak meestal achter gesloten deuren behandeld:

• De zaak valt onder het jeugdstrafrecht;
• Het betreft een zedenzaak. Tevens met het oog op bescherming van een kind. Bijvoorbeeld als het onderwerp pedofilie is;
• Belastingzaken;
• Zittingen in voorlopige voorzieningen procedure. Hiermee wordt bijv. bedoeld: het instellen van bewindvoering, mentorschap of curatele; 
• Bepaalde zittingen in het Personen- en Familierecht; 
• Bepaalde zittingen in het Faillissementsrecht. 

De openbaarheid van rechtszaak beperkt zich dus niet alleen tot het strafrecht. Hier wordt voornamelijk gesproken over openbaarheid in de zin van ‘het aanwezig zijn van derden’. Dit betekent dat het is toegestaan dat er publiek aanwezig is tijdens een zitting en tijdens een uitspraak. Onder publiek kun je verstaan: familie, vrienden, maar ook bijvoorbeeld de pers. Dit noemen ze ook wel de externe openbaarheid. Hieruit volgt logischerwijs dat er ook een vorm van interne openbaarheid is. Deze vorm houdt in dat je als verdachte of als officier van justitie recht hebt om kennis van het dossier te nemen en dat je bij het onderzoek aanwezig mag zijn.

Net zoals bij de externe openbaarheid, is het in binnen de interne openbaarheid ook mogelijk om het recht te beperken. Een getuige dient in bepaalde gevallen beschermd te worden. In deze gevallen zal een getuige verhoord worden buiten aanwezigheid van de verdachte. Dan zou je als verdachte geschonden worden in je recht. 

Op het gebied van de openbaarheid van de rechtszaak, kan een rechter niet tevens een advocaat beperkingen opleggen. Een advocaat zou dus de mogelijkheid moeten krijgen om de getuige, die buiten de deuren is verhoord, te ondervragen. Zo kun je, ondanks dat je minder invloed kunt uitoefenen, toch een sterke positie binnen de rechtszaak creëren samen met je advocaat.

Wat kan een advocaat betekenen? 

Het strafprocesrecht is in het algemeen tegen een verdachte gericht. Het strafproces kan leiden tot aanzienlijke ingrepen in zijn persoonlijke leven. Zijn vrijheid en vermogen kunnen door straffen en maatregelen worden aangetast. Dat is de reden dat er voor een verdachte veel rechten in het strafprocesrecht zijn opgenomen. Een paar voorbeelden hiervan zijn:

• Het zwijgrecht;
• Het recht getuigen op te roepen;
• Het recht om gehoord te worden;
• Het recht op vertolking;
• Het recht op informatie.

Echter zijn dit niet alle rechten die een verdachte heeft. Deze rechten zijn er om de procespositie van een verdachte te beschermen. Dus het is zeker van belang om kennis van de rechten te hebben, anders kun je ze niet inroepen. Daarom ben je als verdachte gebaat met bijstand door een advocaat die deze rechten kent, net als de toepasselijke rechtsregels en de rechtspraktijk.

Wellicht denk je nu dat een advocaat je alleen maar zal bijstaan vanwege zijn juridische kennis. Echter kan een strafrechtelijke procedure soms veel indruk maken. Een advocaat zal je hierbij ook kunnen helpen. Hij of zij heeft immers een geheimhoudingsplicht en zal naast de juridische steun ook een emotionele steun kunnen zijn. Daarnaast zal een advocaat nooit opgeroepen kunnen worden als getuigen.

Een advocaat fungeert niet alleen als juridisch adviseur en vertrouwensman van de verdachte, hij is in het algemeen ook de woordvoerder van de verdachte. Hij komt immers op voor de belangen van de persoon die hij vertegenwoordigt. Hij is dus een partijdige partij. En laten we eerlijk zijn: met z’n tweeën sta je sterker dan alleen.

Word jij verdacht of ben je als slachtoffer betrokken geraakt bij een strafbaar feit? Dan kun je in bepaalde gevallen kosteloos een advocaat inschakelen. Dit noemen ze een pro deo behandeling van een zaak. Indien de zaak complexer is, zal een advocaat een vergoeding vragen. Deze vergoeding is overeen te komen met een advocaat. Vanuit het beginsel dat iedereen recht heeft op bijstand van een advocaat, zal deze ook geheel of gedeeltelijk door de overheid vergoed kunnen worden. Of hiervan sprake is kun je overleggen met de betreffende advocaat.

Leg direct je vraag voor aan een advocaat